Inntrykket eg hadde av Motvindfestivalen på førehand, var at dette var folk som sette musikken og etikken først – idealistar til beinet. Og det stemmer jo, det. Men det eg ikkje var førebudd på, var kor mykje ein får på kjøpet når musikken får vere i sentrum utan kompromiss.
Under Motvindhelga 2025 var smarttelefonen svart av overskrifter om bomberegn og krig – igjen. Verda er stadig mørk og fæl, og små felleskap som slike festivalar kjennest berre viktigare.
Motvind kulturlag høyrer til i Rollag i Numedal, og består av ein gjeng som nok må kunne kallast eldsjeler. Gjennom kulturlaget har dei plateselskapet Motvind Records, og publiserer magasinet Motvind. Men det starta med festivalen i 2016, som dei skriv på sine nettsider som ein «korreks til etiske tvilsomme sponsorat». Ballade har tidlegare skrive fleire saker om dette, blant anna her, her og her.
Kaffi i campen i stilla mellom konsertane. (Foto: Torkjell Hovland)
Som førstereisgutt på Motvind var eg sjølvsagt spent. Eg pakka med meg telt og hengekøye – eg ville ha den fulle festivalopplevinga med musikken og naturen. Ganske tidleg såg eg festivalsjefen sjølv, Andreas Røysum, i den karakteristiske lua, med eit breidt smil ønske meg velkommen i farta med noko utstyr. Eg høyrde musikk, barn som leika, kjende lukta av belgisk vaffel og lukkelege menneske dukka opp inn i mellom trea.
Kva er det slags utopia eg er komen til, tenkte eg. Som Knut Buen hadde sagt då han blei ønskt velkommen av medarrangør Hans P. Kjorstad: «E det noko slik hippiefestival det her, ell?»
Ja, stemninga var definitivt 70-tals. Eg traska sandalane mine rundt festivalområdet i Middelalderskogen på kort tid– det naturlege amfiet som istida hadde grove fram til oss, dei kvite telta på Gildetunet, Oslo Badstuforening si badstue, Numedal kro sin vesle teltrestaurant, bål og plank til provisoriske byggverk liggande rundt omkring. Det minte meg meir om speidarleirane eg vaks opp med, enn ein festival.
Sudeshna Bhattacharya er angivelig den andre (!) kvinnelege sarod-spelaren i historia! (Foto: Dawid Laskowski)
Musikk! Det vart den perfekte opninga å høyre Sudeshna Bhattacharya spele sarod i det naturlege amfiet. Sarod er eit spennande instrument, som for oss uinvidde kan minne om klangen til sitaren. Men det har vore sett på som eit instrument for menn – og Sudeshna er den andre kvinnelege sarod-spelaren i historien! Like mykje som musikken fargela tretoppane, så var det møtet med Sudeshna som begeistra meg. Med seg hadde ho Mosin Kawa på tabla, og Erlend Albertsen. Det var fascinerande å sjå hennar kommunikasjon med Kawa, der ho hadde plukka fram ekstra komplekse raga for det musikkinteresserte publikummet.
Seinare var det danske Selvhenter som rett nok satte dansegolvet i gang i eit vidt aldersspenn, men av alle musikkopplevingane under Motvind, så var denne den med minst futt i. Paradoksalt nok, kanskje – for uttrykket deira er kraftig. Men kanskje er det nettopp slike uttrykk som treng energien. Eg fekk meir kjensla av at her hadde dei funne eitt uttrykk og gått for det, utan å tilføre den store stemninga.
Til middag så var det ein lokal bonde som hadde plukka ramslauk og mekka belgisk vaffel med storfekjøt og ramslaukspesto. Rare, og megagode greier! Menyen var så godt som eg kunne sjå sterkt lokalt forankra – også med lokalbrygga øl frå Numedal Stasjon Bryggeri. Eg traska gjennom skogen med vaffelen, og støtte på ein konsert på vegen. Gjennom heile festivalhelga oppstod det nemleg også små, tilsynelatande spontane, konsertar som ikkje stod i programmet. Kanskje kan alle spele her?
Dei som er lett å sjå at iallefall er jazzmusikarar, var Die Enttäuschung. Dei fleste som opplever tyske Rudi Mahall, Axel Dörner og Jan Roder for første gong, blir gjerne litt satt ut.
Akkurat her må det vere lov å bruke ordet «karrakter». Die Enttäuschung er altså oversatt til skuffelsen. Fredagskvelden spelte dei Monk, som dei også har gjort på norske jazzfestivalar tidlegare, som del av bandet Monks Casino.
Likevel var det kanskje enda meir kick under laurdagskonserten med eigne låtar. Det er utrulig sjeldan for tida å få høyre ein fullstendig akustisk jazzkvartett som dette. Rudi Mahall bad oss kome heilt inntil scenen, som han sa med eit glis, «to get the full experience». Det er ei fantastisk fin balanse i lydbiletet ein får når kontrabassen ikkje er mikka opp, ofte høyrer vi det berre som ein rytmisk funksjon. Håper du får opplevd dei!
Den store «skuffelsen» – tyske Die Enttäuschung. (Foto: Dawid Laskowski)
Gjennom heile helga var det platespeling mellom konsertane, og utover natta. DJane Gabriel Patås, Sebastian Plaum og Larus Sigurvin Johansson sørga blant anna for brasiliansk stemning i sommarvarman. Uansett kor du gjekk, så var det musikk i denne skogen – så kunne du liksom gå inn og ut for å feide deg inn.
Eg sovna i teltet til fantastisk musikk kvar natt, for eksempel til denne feelgood-toppen:
Musikken stoppa aldri – og oppstod tilsynelatande spontant kvar og når som helst, også utanom det offisielle programmet. (Foto: Dawid Laskowski)
Laurdagen starta for min del med sjølvaste Knut Buen. Som ei slags morgonandakt der han tok inn sine filosofiske refleksjonar mellom slåttespelet. Begeistra for ungdommane og Motvind – «slike arrangement som ikkje kostar all verden» og «heller åndelege livsverdier enn pengar og luksus». Under heile festivalen var det aldri så stille i publikum som medan Buen spelte. Til og med fuglane lytta. «Det va ferdafuglane det, veit du, som starta med festivalar».
Etter eit bad i lågen høyrde vi Berlin-baserte Malacoda String Quartet med musikken til Tristan Honsinger, frijazz-cellolegenden som gjekk bort i 2023, og som blant anna etterlét seg denne musikken full av liv. Det var særleg spesielt i sterkaste sola midt på dag å ta inn desse merksnodige, ofte meget melodiøse stykka. Anja Lauvdal kom til festivalen med solo rhodes-spel, som vart som ei naturleg framhald av tonane frå strykekvartetten tidlegare på dag.
Og så var det nok Naaljos Ljom som laga det heftigaste dansegolvet, som tok av i det Morten Joh kom ned på golvet med slåttetromma. Eg overhøyrde fleire som virkelig ikkje visste kva som venta dei, og som gjekk frå konserten med ljos i auga. Her er det forresten verdt å nemne alle borna tilstades under festivalen. Barn som lytta nysgjerrig, eller som dansa vilt og fritt. Alt blei liksom ekstra «wholesome» med denne dimensjonen.
I tillegg hadde publikummet den typiske blandinga av kunstnarar og musikarar frå fjern og nær i lag med lokale bygdefolk. Det er noko av det kjekkaste slike stader. Det er godt mogleg at norske bygder gjennom småfestivalane opplever eit større mangfald av musikkuttrykk enn den gjengse bybuar, i motsetnad til kva ein kanskje skulle tru.
Eg trur det handlar om å halde festivalen på ein viss størrelse. Motvind i år var utsolgt, og i løpet av festivalen var rundt 300 sjeler innom skogen. Det er slik sett ein låg risiko når ting har sine grenser logistisk, og då kan ein gjerne tenke friare kunstnarisk.
Sjå den grooven! Mats Gustafsson med stor fløyte. (Foto: Dawid Laskowski)
Ein groove sat seg i treet ved sidan av meg tilbake på teltplassen. Det var bassist Johan Bertling, trommeslager Andreas Werlin og Mats Gustafsson under lydsjekken. Fire! avslutta laurdagskvelden. SÅ enkelt kan det gjerast. Eit riff. Mats Gustafsson brøler i saksofonen. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. – det var berre desse slaga vi trengte. Alt låg i den vanvittige oppbygginga av energi. Eg hadde gløymt for ei kraft Mats Gustafsson er. Det eksploderer langt inne i hjernebarken berre han spelar sin første tone.
Mats Gustafsson blei forresten med festivalsjef Andreas Røysum i tett samspel på scenen på søndagen, som duoen Vindögæ, der vi fekk den eigne magien i det trøtte publikumet mellom regnbygene. I opplettet høyrde vi til og med snorking under konserten. Men det var berre fint. Eit slikt fellesskap var det blitt, rett og slett.
Festivalsjef Andreas Røysum (t.v.) i levande spel med Mats Gustafsson, her med lita fløyte. (Foto: Dawid Laskowski)
Håkon Thelin spelte slåttar på kontrabass i eit stabbur like gamalt som kontrabassen, og våte i regnet lytta vi til Michaela Antalova på ei stor slovensk gjætarfløyte og Adrian Myhr på kontrabass – som du forøvrig kan lytte til på ei høgst anbefalt fersk plate. Marthe Lea saman med bassist Jon Rune Strøm og trommis Dag Erik Knedal Andersen som den spirituelt leikne trioen Sulida. Eller det vil seie – sonen Strøm junior tok over trommesettet, og spelte sjelfullt gjennom siste halvdel av settet.
Desse konsertane oppsummerte totalopplevinga av det musikalske på Motvind – inn og ut av melodiar og harmoniar. Inn og ut av leiken, i spontanitet og tradisjonar. Naturleg.
Trioen Sulida vart utvida med Strøm Junior bak trommesettet. (Foto: )
Å bu i telt på festival er det mange år sidan eg gjorde. Eg hugsar tilbake med skrekkblanda fryd på frivillig-campen under Moldejazz eller på Kongsberg Jazzfestival i ungdomstida.
Men i dag, når eg har vit til å lage det komfortabelt for meg, så er det ei fantastisk oppleving å gå sånn inn og ut av festivalområdet for ein konsert. Site litt i campen og koke seg ein kaffi og kike opp mot himmelen, før du traskar tilbake til jazzen. Motvindfestivalen er ein utmerka festival å kombinere med friluftsliv. Og friluftsliv er utmerka å kombinere med musikkopplevingar.
Eg avslutta helga ut i siste låta til Reolo, og gjekk visst glipp av ein legendarisk jam utover søndagsnatta. Men eg sette meg i bilen på veg tilbake til Oslo, og kjende meg ti hakk sprekare i sjela.
Eg har køyrt forbi Rollag fleire gongar i mitt liv utan å tenke særleg over det. Som sunnmøring van med fjell og fjord, så har desse dalstroka alltid vore litt skumle for meg. Det er liksom så trangt og mørkt – klaustrofobisk. Men no har Rollag opna seg. Det skjer nemleg noko når ein fyller eit landskap med musikkopplevingar. Ei slags housewarming, der fjella rundt, trea og til og med Numedalslågen gradvis smiler breiare til deg. Håper eg kjem tilbake.
En æra går mot slutten: Norske albumklassikere legges ned
11. januar 2026 tar Norske albumklassikere pause på ubestemt tid. På fem år har de gitt ut mer enn 1000 album og bøker.
Årets solistpris 2025 til sopran Victoria Randem
– Victoria Randem er et strålende eksempel på det utrolig høye nivået på norske sangere for tiden, sier Peter Herresthal, styreleder i Den norske solistpris.
Hilmarprisen 2025 til koreograf og danser Sigurd Johan Heide
Heide får prisen for "enestående arbeid med å fornye og løfte norsk folkedans – både som kunstform og som levende kulturarv", sier juryen.
– Jeg skriver meg litt fri fra alt
Hun spiller trommer med hele kroppen, rapper med lavmælt autoritet og skriver låter som er klokere enn henne selv. Øyunn har funnet ny kunstnerisk frihet i Danmark – og nå slipper hun sitt mest ærlige album så langt.
Osaprisen 2025 til songar Berit Opheim
– Arbeidet til Berit Opheim set spor som kulturnasjonen Noreg treng, seier Stiftelsen Ole Bull Akademiet.
Edvard-priser til Aurora, Tine Surel Lange, Kajsa Balto, ULD og Witch Club Satan
Prisene har blitt delt ut i hemmelighet gjennom høsten, men nå er alle fem vinnere offentliggjort.
